Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Jajo wielofunkcyjne, czyli słów kilka o bohaterze Wielkanocy

Lila Pietrusiewicz
Lila Pietrusiewicz
Miało przynosić ulgę w chorobie, dopomagać w miłości i chronić od żywiołów. Symbolizowało życie, siłę i płodność. Przyglądamy się symbolice jajka, które jest niekwestionowanym bohaterem Wielkanocy.

Dawniej wierzono, że jajka mogą odwracać wszelkie nieszczęścia i zło. Niejednokrotnie używano ich do praktyk magicznych np. zakopując jajka lub skorupki pod budowane domy.

Jaja kluczowe dla urodzaju

Niemałą rolę odegrało jajko w gospodarstwach wiejskich. W pierwszy dzień Wielkanocy zakopywano jaja w bruzdy ziemi na polu i w ogrodzie, aby przyniosły urodzaj. Chłop nie mógł wypuścić bydła ze stajni, póki na progu nie położył jajka. Później oddawał je biednym z prośbą o modlitwę. Jajko toczono także przez grzbiet każdej sztuki bydła by było płodne.

Inny przekaz mówi, że dzięki temu konie miały biegać tak szybko, jak toczy się jajko. Jajko święcone, ale niegotowane, dawano krowom, aby miały dużo mleka.

CZYTAJ TEŻ: Czego życzyć bliskim na Wielkanoc? Sprawdź nasze propozycje

Ruska społeczność Chełmszczyzny w pierwszy dzień świąt szła na pole i tam toczyła swoje pisanki, żeby pozbyć się kąkolu w zbożu ozimym. Skorupki pisanek zakopywano w polu lub ogrodzie, jako środek ochronny przeciw kretom i myszom, rzucano między warzywa, aby uchronić je przed robactwem. Natomiast skorupki z poświęconych pisanek wykorzystywano do okadzania chorego bydła.

Pisanka przynosząca szczęście

Niegdyś uważano, że pisanka przechowywana w domu przynosi szczęście. Chroni dom od zła i klęsk przyrody, a im starsza pisanka tym skuteczniejsze jest jej działanie. Pisanki jako środek magii domowej, przechowywano w skrzyni, komodzie, na oknie i za obrazem.

Jajko w medycynie

Jajo stosowano również w ludowej medycynie. Przy ich pomocy leczono postrzały, febrę, przeziębienie, gorączkę i żółtaczkę. Wierzono, że jajko przynosi ulgę w chorobie. Uważano, że jeśli chory przez odpowiednio długi czas będzie trzymał jajko w dłoni i intensywnie się w nie wpatrywał to cierpienie przejdzie na jajko. Wtedy należało wynieś jajo z domu i obejścia na rozstajne drogi oraz tam je porzucić. Z tego powodu nie było wskazane podnoszenie jajek znalezionych w polu czy na drodze.

Msza krzyżma w archikatedrze lubelskiej (ZDJĘCIA)

Z kolei wodę, w której gotowano jajko na pisankę używano w wiejskiej kosmetyce. Miała ona dopomóc w zachowaniu urody oraz zdrowia.

– Jaja podczas śniadania wielkanocnego spożywano na stojąco posypując je solą święconą i pieprzem. Talerz z jajkami trzymał ojciec rodziny. Każdy biorąc jajko życzył wszystkim zdrowia. Rodzice całowali dzieci w czoło. Dzieci całowały rodziców w ręce. Dopiero po tym zabierano się do barszczu – opowiada Zofia Magdziak, pochodząca z Zamojsczyzny poetka, twórczyni ludowa, autorka książki "Rok obrzędowy mojego regionu".

Jajko z prośbą o modlitwę

Wielkanocne jajko było swego rodzaju symbolicznym darem. Dawano je żebrakom z intencją modlitwy za duszę zmarłych. Rodzice chrzestni obdarowywali jajami dzieci, aby te rosły zdrowe, silne, mądre i grzeczne. Jajka stanowiły też formę podziękowania, a nawet zapłaty dla każdego, kto przyszedł złożyć wielkanocne życzenia. Dziewczęta wręczały barwne pisanki chłopcom, kandydatom na przyszłego męża.

Pisanki, kraszanki, malowanki i byczki

Kolorowe, wielkanocne jaja mają różne nazwy, w zależności nie tylko od regionu ale i rodzaju ich zdobienia. Jaja we wzory to pisanki, natomiast jednokolorowe określa się jako kraszanki, malowanki lub byczki.
– Wzory pisanek różniły się w zależności od regionu pochodzenia. U nas tradycja się utrzymała, dzięki między innymi Kiermaszom Wielkanocnym (w tym roku była już 41 edycja). I tradycyjnie są pisanki drapane, wykonywane techniką batiku i jedyne w swoim rodzaju pisanki pani Krystyny Simy zdobione sitowiem i nicią wełnianą – mówi Maria Rzeźniak z Muzeum Zamojskiego w Zamościu.

Dawniej zdobieniem wielkanocnych jaj zajmowały się wyłącznie kobiety. Czynność ta związana była z różnymi nakazami oraz zakazami mającymi często charakter magiczny. Jak opisuje Z. Magdziak, kobiety"nieczyste" nie mogły wykonywać pisanek, a na Lubelszczyźnie mężczyznom zabroniono nawet wchodzić do izby, gdzie dekorowano jajka. Łamiąc ten zakaz trzeba było rzucić szczyptę soli za siebie lub posypać nią jajka jak i wszystkie przybory używane do zdobienia. Dopiero po tym rytuale należało wypowiedzieć formułkę w celu odegnania uroku: "Sól tobie w oczach, kamień w zębach! Jak ziemia woskowi nie szkodzi, tak twoje oczy niech nie szkodzą pisankom!"

Do dzisiaj przetrwała tradycja zdobienia jaj będąc nieodłącznym elementem przygotowań do Świąt Wielkanocnych. Kiedyś na ziemiach wschodnich, a głównie na Lubelszczyźnie czynność tę wykonywało się głównie techniką batiku, zwaną również woskową.

– Polegała ona na nanoszeniu wosku pszczelego na skorupkę jajka przy pomocy pisaka w formie cieniutkiego lejka. Wosk rozgrzewano nad świecą i cieniutką stróżką rysowano po jajku wszelakie motywy. Następnie jajko nurzano w jasnym barwniku, ten proces powtarzano kilkukrotnie za każdym razem wkładano do ciemniejszego barwnika. Po zafarbowaniu i osuszeniu roztapiano wosk i ścierano z jajka. Tak powstawała wielobarwna pisanka, którą na koniec nacierało się tłuszczem dla uzyskania efektu połysku – opowiada Beata Bitner, etnograf z Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie.

W wielkanocnym koszyczku coraz częściej poza chlebem, wędliną, babką, solą, pieprzem, chrzanem i octem są nie tylko jajka ale i pięknie udekorowane pisanki. Przygotowujemy i cieszymy się nimi na długo przed Wielkanocą podziwiając ich urodę podczas konkursów, wystaw, tradycyjnych jarmarków i kiermaszy wielkanocnych oraz tak jak dawniej z radością obdarowujemy pisankami najbliższych.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Strefa Biznesu: Rolnicy zapowiadają kolejne protesty, w nowej formie

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na lubelskie.naszemiasto.pl Nasze Miasto